ئایا ده‌توانێت ژنه‌كه‌ی ناچار به‌وازهێنان له‌ كار ووه‌زیفه‌كه‌ی بكات

ئایا ده‌توانێت ژنه‌كه‌ی ناچار به‌وازهێنان له‌ كار ووه‌زیفه‌كه‌ی بكات

] kurdish – كوردی – كردي [

موحه‌مه‌د صاڵح المنجد

سایتی (ئیسلام پرسیار ووه‌ڵام)

وه‌رگێڕانی: ده‌سته‌ی به‌شی زمانی كوردی له‌ ماڵپه‌ڕی ئیسلام هاوس

پێداچونه‌وه‌ی: پشتیوان سابیر عه‌زیز

2012 - 1434

هل له أن يلزم زوجته بترك عملها

« باللغة الكردية »

محمد صالح المنجد

موقع الإسلام سؤال وجواب

ترجمة: فريق قسم اللغة الكردية بموقع دار الإسلام

مراجعة: بشتيوان صابر عزيز

2012 - 1434

ئایا ده‌توانێت ژنه‌كه‌ی ناچار به‌وازهێنان له‌ كار ووه‌زیفه‌كه‌ی بكات

پرسیار: من گه‌نجێكی ده‌ستگیراندارم وخێزانم نه‌گواسته‌وه‌ته‌وه‌، ئه‌مه‌وێت كه‌ خێزانه‌كه‌م ده‌ست هه‌ڵبگرێت له‌ كار و وه‌زیفه‌كه‌ی وله‌گه‌ڵم سه‌فه‌ر بكات بۆ ئه‌و جێگایه‌ی كه‌ ده‌مه‌وێت، به‌ڵام ئاماده‌ نییه‌ ده‌ستهه‌ڵگرێت له‌كاره‌كه‌ی، جا ئایا چاره‌سه‌ری من چییه‌، چونكه‌ من نامه‌وێت له‌وه‌ زیاتر كاتی خۆم له‌گه‌ڵیدا به‌فیڕۆ بده‌م، ئایا ده‌كرێت به‌بێ ئه‌وه‌ی ئه‌و ماره‌یه‌ی كه‌ له‌گرێبه‌سته‌كه‌دا دانراوه‌ كه‌ پاشتر بیده‌مێ واته‌ ( مهر المؤجل) ــه‌كه‌ بۆی نه‌كه‌م و ته‌ڵاقی بده‌م، چونكه‌ به‌م كاره‌ی كه‌ به‌گوێم ناكات واز له‌كاره‌كه‌ی بهێنێت به‌(ناشزة) سه‌رپێچی كار داده‌نرێت ؟

وه‌ڵام : سوپاس بۆ خوای گه‌وره‌ .

مادام زه‌واجت له‌گه‌ڵدا كردووه‌ و زانیووته‌ كه‌ ئه‌م ئافره‌ته‌ كار ده‌كات و تۆیش له‌سه‌ره‌تاوه‌ به‌وه‌ ڕازی بوویت، و ئه‌وه‌ت به‌مه‌رج نه‌گرتووه‌ كه‌ ده‌بێت دوای گواستنه‌وه‌ واز له‌كاره‌كه‌ی بهێنێت، ئه‌وه‌ به‌هیچ شێوه‌یه‌ك مافی ئه‌وه‌ت نییه‌ له‌پاش گواستنه‌وه‌ ناچاری بكه‌یت كه‌ واز له‌كار و وه‌زیفه‌كه‌ی بهێنێت .

له‌ حاشیه‌ی كتێبی (الروض المربع) دا هاتووه‌ : « ( وله منعها من إجارة نفسها ) ، لأنه يفوت بها حقه، فلا تصح إجارتها نفسها إلا بإذنه ، وإن أجرت نفسها قبل النكاح صحت ولزمت »

قال في الحاشية : « أي صحت الإجارة ، ولزم عقدها، ولم يملك الزوج فسخها، لأن منافعها ملكت بعقد سابق على نكاحه » [حاشية الروض المربع لابن قاسم (6/444)] [الإنصاف للمرداوي(8/267)] .

واته‌ : پیاو ده‌توانێت ڕێگری بكات له‌خێزانه‌كه‌ی كه‌ كرێكاری بكات، چونكه‌ به‌و كاره‌ی مافی پیاوه‌كه‌ی پێشێل ده‌كات، بۆیه‌ بۆ ئافره‌ت نییه‌ به‌بێ پرسی پیاوه‌كه‌ی كرێكاری بكات، خۆ ئه‌گه‌ر له‌پێش نیكاح و گرێبه‌ستی هاوسه‌رگیرێتی ڕۆیشت كرێكاری كرد ئه‌وه‌ دروسته‌ بۆی وده‌توانێت ئه‌وه‌ بكات .

له‌حاشیه‌ی ئه‌م كتێبه‌دا شه‌رحی ئه‌م ده‌سته‌واژه‌یه‌ ده‌كات و ده‌لێت : واته‌ كرێكاریه‌كه‌ی دروسته‌ و ئه‌و گرێبه‌سته‌ ده‌بێت بباته‌ سه‌ر، و بۆ پیاوه‌كه‌شی نییه‌ ئه‌و گرێبه‌سته‌ هه‌ڵوه‌شێنێته‌وه‌، چونكه‌ سوود و قازانجی ئه‌و كرێكاریه‌ی به‌ گرێ به‌ستێك له‌پێش زه‌واج دامه‌زراوه‌ بۆ كه‌سێكی تر .

شێخ زه‌كه‌ریای الانصاریش (ڕه‌حمه‌تی خوای لێ بێت) ده‌لێت : « لو أَجَّرَتْ حُرَّةٌ نَفْسَهَا إجَارَةَ عَيْنٍ لِإِرْضَاعٍ أو غَيْرِهِ بِغَيْرِ إذْنِ الزَّوْجِ لم يَجُزْ ، لِأَنَّ أَوْقَاتَهَا مُسْتَغْرَقَةٌ لِحَقِّهِ ..، أَمَّا بِإِذْنِهِ فَيَجُوزُ ، وَإِنْ تَزَوَّجَهَا مُسْتَأْجَرَةً لم يَمْنَعْهَا الْإِيفَاءَ لِمَا الْتَزَمَتْهُ ، كما لو أَجَّرَتْ نَفْسَهَا بِإِذْنِهِ » [أسنى المطالب (2/409)].

ئه‌گه‌ر هاتوو ئافره‌تێكی ئازاد خۆی دا به‌كرێ (واته‌ گرێبه‌ستی كرێكاری له‌گه‌ڵ كه‌سێكدا كرد) به‌وه‌ی شیربدات به‌ مناڵێك یان هه‌ر كارێكی تر به‌بێ ڕه‌زامه‌ندی پیاوه‌كه‌ی ئه‌وه‌ دروست نییه‌، چونكه‌ هه‌موو كاتی ئه‌و ئافره‌ته‌ ده‌بێت له‌خزمه‌تی پیاوه‌كه‌یدا بێت، به‌ڵام ئه‌گه‌ر هاتوو به‌ ره‌زامه‌ندی پیاوه‌كه‌ی بوو ئه‌وه‌ دروسته‌، به‌ڵام ئه‌گه‌ر هاتوو كاتێك زه‌واجی له‌گه‌ڵ ئه‌م ئافره‌ته‌دا كرد ئه‌م ئافره‌ته‌ گرێبه‌ستی كرێكاری له‌گه‌ڵ كه‌سێكی تر هه‌بوو، ئه‌وا بۆ ئه‌و پیاوه‌ نییه‌ ڕێگری لێ بكات له‌نه‌كردنی ئه‌و كاره، چونكه‌ هه‌روه‌ك ئه‌وه‌ وایه‌ خۆی مۆڵه‌تی ئه‌و كرێكاری كردنه‌ی دابێت .

جا بۆیه‌ بۆ پیاو نییه‌ زۆر له‌خێزانه‌كه‌ی بكات كه‌ سه‌فه‌ری له‌گه‌ڵدا بكات و وازی پێ بهێنێت له‌كاره‌كه‌ی مادامێك پێش زه‌واجه‌كه‌یان ڕازی بووبێت كه‌ ئه‌و ئافره‌ته‌ كارمه‌ندی حكومی یان كۆمپانیایه‌ك بووبێت .

له‌م كاته‌دا ده‌كه‌وێته‌ سه‌ر خۆت و خێزانت ئه‌گه‌ر توانیت ڕازی بكه‌یت به‌وه‌ی واز له‌كار و وه‌زیفه‌كه‌ی بهێنێت وله‌گه‌ڵتدا سه‌فه‌ر بكات بۆ ئه‌و شوێنه‌ی تۆ مه‌به‌ستته‌، ئه‌وه‌ زۆر چاكه‌ وبێ گیروگرفته‌، به‌ڵام ئه‌گه‌ر هاتوو خێزانت ڕازی نه‌بوو واز له‌كاره‌كه‌ی بهێنێت، چاكتر وایه‌ جه‌نابت بگه‌ڕێیت به‌شوێن كارێكدا له‌و جێگایه‌ی كه‌ كاری خێزانه‌كه‌شتی لێیه‌، ئه‌گه‌ر ئه‌وه‌ت نه‌كرد و ڕازی نه‌بوویت به‌وه‌ها كارێك و وویستت هه‌ر ته‌ڵاقی بده‌یت ئه‌وه‌ به‌هیچ شێوه‌یه‌ك بۆت نییه‌ ئه‌و ماره‌یه‌ی كه‌ دیاریت كردووه‌ بۆی نه‌یده‌یتێ، جا چی پێشه‌كی بێت یان پاشه‌كی، چونكه‌ ئه‌و ئافره‌ته‌ به‌ (ناشزة) سه‌رپێچی كار دانانرێت له‌م كاته‌دا، به‌ڵكو ده‌بێت یان له‌گه‌ڵیدا بگونجێیت، یان ته‌ڵاقی بده‌یت وهه‌رچی ماف وهه‌قی هه‌یه‌ به‌سه‌رته‌وه‌ هه‌ر هه‌مووی بده‌یتێ، ئه‌ویش ئه‌وه‌یه‌ مادام پێش گواستنه‌وه‌یه‌ نیوه‌ی هه‌موو ئه‌و ماره‌یه‌ی كه‌ له‌گرێبه‌سته‌كه‌دا دیاریتان كردووه‌ به‌بێ كه‌م وكوورتی ته‌سلیمی بكه‌یت .

له‌خوای گه‌وره‌ داواكارین خێزانت بۆ ئیصلاح بكات و له‌سه‌ر خێر وخۆشی كۆتان بكاته‌وه‌ .

خوای گه‌وره‌ش زانا وشاره‌زاتره‌ .